مقدمه
اسیدها بخش جدایی‌ناپذیر از روتین مراقبت از پوست در سراسر جهان شده‌اند. تا چند سال پیش، AHA (آلفا هیدروکسی اسیدها) و BHA (بتا هیدروکسی اسیدها) تنها گزینه‌های لایه‌برداری شیمیایی پوست محسوب می‌شدند. اما حالا گروه جدیدی از اسیدها به نام PHA (پلی‌هیدروکسی اسیدها) وارد بازار شده‌اند که ادعا می‌شود ملایم‌تر بوده و برای پوست‌های حساس گزینه‌ای بهتر هستند. اما آیا این اسیدهای جدید می‌توانند جایگزین AHA و BHA شوند؟
PHA چیست؟
PHA یا Polyhydroxy Acids دسته‌ای از اسیدهای لایه‌بردار شیمیایی هستند که مولکول‌های بزرگ‌تری نسبت به AHA و BHA دارند و به همین دلیل آرام‌تر و ملایم‌تر روی پوست عمل می‌کنند.
رایج‌ترین انواع PHA:
- گلوکونولاکتون (Gluconolactone)
- لاکتوبیونیک اسید (Lactobionic Acid)
- گالاکتوز (Galactose)
تفاوت PHA با AHA و BHA
| ویژگی‌ها | AHA | BHA | PHA |
|---|---|---|---|
| قدرت لایه‌برداری | زیاد | متوسط تا زیاد | ملایم |
| نوع حلال | محلول در آب | محلول در چربی | محلول در آب |
| مناسب برای | پوست‌های معمولی تا خشک | پوست‌های چرب و مستعد آکنه | پوست‌های حساس و دهیدراته |
| خاصیت آبرسانی | متوسط | کم | بالا |
| تحریک‌پذیری | ممکن است تحریک کند | ممکن است تحریک کند | بسیار پایین |
| فعالیت آنتی‌اکسیدانی | ندارد | ندارد | دارد |
عملکرد PHAها روی پوست
- حذف سلول‌های مرده سطح پوست (لایه‌برداری سطحی)
- جذب رطوبت و حفظ آب در لایه‌های اپیدرم
- تقویت سد دفاعی پوست
- خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهاب
مزایای PHA نسبت به AHA و BHA
✔️ مناسب برای پوست‌های حساس، خشک و مبتلا به اگزما یا روزاسه
✔️ تحریک کمتر و ایمنی بالاتر در مصرف طولانی‌مدت
✔️ کمک به رطوبت‌رسانی و نرم شدن پوست
✔️ خاصیت آنتی‌اکسیدانی در کنار لایه‌برداری
✔️ مناسب برای استفاده در کنار رتینول و ویتامین C با تحریک کمتر
معایب و محدودیت‌های PHA
❌ قدرت لایه‌برداری آن به اندازه AHA یا BHA نیست
❌ برای درمان آکنه‌های عمقی و لک‌های مقاوم کارایی کمتری دارد
❌ ممکن است برای پوست‌های چرب خیلی کافی نباشد
آیا PHA می‌تواند جایگزین کامل AHA و BHA شود؟
خیر. هر کدام از این اسیدها کاربردهای خاص خود را دارند و جایگزینی کامل امکان‌پذیر نیست. بلکه بهتر است PHA را به‌عنوان مکملی ملایم‌تر در روتین‌های مراقبتی پوست‌های حساس یا در دوره‌های ریکاوری پوست در نظر گرفت.
مثال‌های کاربردی:
| نوع پوست | انتخاب مناسب |
|---|---|
| پوست چرب و مستعد جوش | BHA (مانند سالیسیلیک اسید) |
| پوست خشک و دارای لک | AHA (مانند گلیکولیک اسید) |
| پوست حساس و دهیدراته | PHA (مانند گلوکونولاکتون) |
ترکیب PHA با دیگر مواد مراقبتی
| ماده همراه | اثر ترکیبی |
|---|---|
| نیاسینامید | کاهش التهاب و لک‌های سطحی |
| سرامیدها | تقویت سد دفاعی پوست |
| هیالورونیک اسید | آبرسانی بیشتر |
| رتینول | لایه‌برداری ملایم بدون تحریک زیاد |
روش استفاده صحیح از PHA
- پاکسازی کامل پوست
- استفاده از تونر یا سرم حاوی PHA، ۳ تا ۵ بار در هفته (بسته به حساسیت پوست)
- همراهی با مرطوب‌کننده ملایم
- حتماً استفاده از ضدآفتاب در طول روز
- عدم مصرف همزمان با لایه‌بردارهای قوی‌تر در یک روتین (مثلاً AHA/BHA)
برندهای معروف تولیدکننده محصولات PHA
- The Inkey List: PHA Gentle Toner
- Neostrata: Restore PHA Collection
- COSRX: PHA Moisture Renewal Power Cream
- Paula’s Choice: Calm PHA Exfoliant
نتیجه‌گیری نهایی: مکمل یا جایگزین؟
PHA جایگزین کامل AHA و BHA نیست، اما یک انتخاب عالی برای پوست‌های حساس است.
این اسیدها بهترین انتخاب برای کسانی هستند که به دنبال لایه‌برداری ملایم‌تر، آبرسانی بیشتر و کاهش تحریکات پوستی هستند. در حالی که برای درمان‌های قوی‌تر مانند جوش‌های عمقی و لک‌های سرسخت همچنان AHA و BHA گزینه‌های اصلی باقی می‌مانند.
سوالات متداول
آیا می‌توان همزمان از PHA و AHA/BHA استفاده کرد؟
بله، اما بهتر است در روزهای جداگانه یا در دو بخش مختلف روتین (مثلاً صبح و شب) استفاده شوند.
آیا PHA برای بارداری ایمن است؟
بسیاری از پزشکان آن را گزینه‌ای ایمن‌تر نسبت به AHA و BHA می‌دانند، اما همیشه بهتر است با پزشک مشورت کنید.
چند وقت یک‌بار باید از PHA استفاده کرد؟
برای شروع ۲ تا ۳ بار در هفته و در صورت نیاز می‌توان تا روزانه افزایش داد.