جای زخم یا اسکار می‌تواند پس از جوش، بریدگی، سوختگی یا جراحی ایجاد شود و باعث کاهش اعتماد به نفس و ناراحتی روانی شود. خوشبختانه، روش‌های متنوعی برای کاهش یا از بین بردن جای زخم وجود دارد. انتخاب بهترین روش بستگی به نوع پوست، سن زخم، عمق زخم و نوع آن دارد.
۱. انواع جای زخم
قبل از انتخاب درمان، بهتر است نوع جای زخم را بشناسیم:
- اسکار آتروفیک (Atrophic): فرو رفته و معمولاً بعد از جوش‌های عمیق ایجاد می‌شود.
- اسکار هایپرترورفیک (Hypertrophic): برجسته و ضخیم، اغلب در محل جراحی یا بریدگی.
- کلوئید (Keloid): زخم‌های برجسته و بزرگ که از محل زخم اصلی فراتر می‌روند.
- لکه‌های تیره یا هیپرپیگمانتاسیون: تغییر رنگ پوست پس از التهاب یا زخم.
۲. پمادها و کرم‌های مؤثر
۲.۱ پمادها و ژل‌های ترمیم‌کننده
- ژل سیلیکون: مؤثرترین روش موضعی برای اسکارهای برجسته و کلوئیدی. باعث نرم شدن و صاف شدن پوست می‌شود.
- کرم‌های حاوی ویتامین E: ممکن است به بهبود نرمی و رنگ پوست کمک کنند، اما تحقیقات متفاوت است.
- کرم‌های حاوی آلوئه‌ورا: ضد التهاب و تسریع‌کننده ترمیم پوست.
- کرم‌های حاوی نیاسینامید و هیدروکینون: برای کاهش لکه‌های تیره و روشن شدن پوست مؤثرند.
- پمادهای ضد التهاب و ترمیم‌کننده مخصوص زخم: شامل محصولات برندهای معتبر با ترکیبات مانند پانتمول و دکسپانتنول.
نکته: استفاده منظم (حداقل ۸ هفته) برای مشاهده نتیجه لازم است.
۲.۲ روش‌های طبیعی و خانگی
- روغن نارگیل یا روغن بادام: نرم‌کننده و مرطوب‌کننده پوست.
- ژل آلوئه‌ورا: کاهش التهاب و تسریع بهبود جای زخم.
- عسل خام: خاصیت ضد باکتری و ترمیم‌کنندگی دارد.
نکته: این روش‌ها برای جای زخم‌های سطحی مناسب‌تر هستند و اسکارهای عمیق نیاز به درمان حرفه‌ای دارند.
۳. روش‌های کلینیکی و درمان‌های حرفه‌ای
۳.۱ لیزر درمانی
- لیزر فرکشنال CO2 یا اربیوم: برای اسکارهای فرو رفته و سطحی مؤثر است. باعث تحریک کلاژن‌سازی و صاف شدن پوست می‌شود.
- لیزر رنگی (Pulsed Dye Laser): مناسب برای کاهش قرمزی و التهاب جای زخم.
۳.۲ میکرونیدلینگ
- ایجاد سوراخ‌های ریز در پوست با سوزن‌های بسیار کوچک برای تحریک تولید کلاژن و بازسازی پوست.
- برای اسکارهای آتروفیک و جای جوش بسیار مؤثر است.
۳.۳ پرکننده‌های پوستی (فیلر)
- برای زخم‌های فرو رفته و آتروفیک، پرکننده‌ها می‌توانند سطح پوست را هموار کنند.
۳.۴ کرایوتراپی
- منجمد کردن بافت اسکار با نیتروژن مایع، معمولاً برای کلوئیدهای کوچک مؤثر است.
۳.۵ تزریق استروئید
- برای کاهش حجم اسکارهای برجسته و کلوئید، تزریق مستقیم کورتیزون توسط پزشک انجام می‌شود.
۳.۶ جراحی ترمیمی
- برای اسکارهای بزرگ یا عمیق، جراحی پلاستیک یا برداشت اسکار می‌تواند گزینه باشد.
۴. نکات مهم در درمان جای زخم
- شروع زودهنگام درمان: هرچه سریع‌تر پس از التیام زخم اقدام کنید، نتیجه بهتر است.
- استفاده از ضد آفتاب: اشعه UV باعث تیره‌تر شدن جای زخم می‌شود.
- صبوری: درمان جای زخم معمولاً زمان‌بر است و نیاز به چند جلسه و ماه‌ها درمان دارد.
- مشورت با متخصص پوست: برای اسکارهای برجسته، عمیق یا کلوئیدی، حتماً از پزشک کمک بگیرید.
جمع‌بندی
برای از بین بردن جای زخم:
- اسکارهای سطحی: پمادها، کرم‌ها و روش‌های طبیعی موثر هستند.
- اسکارهای عمیق یا برجسته: نیاز به روش‌های حرفه‌ای مانند لیزر، میکرونیدلینگ، تزریق استروئید یا جراحی دارند.
- ترکیب روش‌های موضعی و درمان حرفه‌ای بهترین نتیجه را ایجاد می‌کند.